در عرصه مبارزات انتخاباتی، رییس جمهوری آمریکا می خواهد رهبری موفق در هدایت و به پایان رساندن جنگ در افغانستان به نظر برسد

باراک اوباما رییس جمهوری آمریکا که چهار سال پیش با وعده پایان جنگ های عراق و افغانستان به کاخ سفید آمد این روزها عزمش را جزم کرده که خود را در نظر رای دهندگان آمریکایی رهبری نشان دهد که توانسته از پس این دو جنگ به خوبی بربیاید.

سربازان آمریکایی مدتهاست که به عملیات جنگی خود در عراق پایان داده اند و حالا رییس جمهوری آمریکا از اتفاقی مشابه در افغانستان سخن می گوید.

پیمان همکاری استراتژیک آمریکا و افغانستان که روز گذشته مهر و امضای باراک اوباما و حامد کرزی بر آن نشست تلاش رییس جمهوری آمریکا برای نزدیک شدن به همین هدف بود که البته به آسانی نیز عملی نشد. توافق بر سر این پیمان نزدیک به بیست ماه طول کشید.

افزایش تنش میان دو کشور در ماه های گذشته به ویژه بعد از کشتار غیرنظامیان در افغانستان به دست یک سرباز آمریکایی و نیز سوزاندن قرآن در پایگاه بگرام توسط چند سرباز دیگر، تنها بر دشواری های رسیدن به توافق بین کابل و واشنگتن افزود. حامد کرزی که چندی پیش نیروهای ائتلاف را اشغالگر و فاسد خواند از یک سو باید در برابر افغان های خشمگین از آمریکا خود را رهبری مستقل نشان می داد و از سوی دیگر تلاش می کرد تا مانع قطع رگ حیاتی حمایت های نظامی و اقتصادی آمریکا و متحدانش به افغانستانی شود که از ده سال جنگ نیمه جان شده است.

در آمریکا نیز مخالفت مردم با ادامه حضور نیروهای آمریکایی هر روز بیشتر شده است. تنها یک سال پیش آمریکایی ها بر سر حضور در افغانستان یا خروج از آن، نیمی مخالف و نیمی موافق، دو شقه شده بودند اما بر اساس تازه ترین نظرسنجی مشترک نیویورک تایمز و سی بی اس، امروز بیش از دو سوم آمریکایی ها معتقدند که آمریکا نباید بیش از این در افغانستان بماند. ماموریت دشوار رییس جمهوری آمریکا این بوده و هست که هم نظر مخالفان و دلزدگان آمریکایی را از جنگ در افغانستان تامین کند و هم با رها کردن زود هنگام افغانستان به حال خود، کابل را به طالبانی که دست به اسلحه چشم به راه خروج آمریکایی های از خاک افغانستان نشسته تقدیم نکند. آنچه که امروز در پیمان همکاری های استراتژیک آمریکا و افغانستان می بینیم نقاط مشترک بین این دو هدف نسبتا متناقض است.

یک تیر و چند نشان

پرسش اصلی برای اکثریت آمریکایی ها این است که سربازانشان کی به خانه برمی گردند. اما افغان ها سئوالی دیگر می پرسند: خلاء ناشی از خروج سربازان آمریکایی را چه کسی پر خواهد کرد.

بسیاری معتقدند طالبانی که ده سال با آمریکا و متحدانش در خاک افغانستان جنگیده، خونسردانه گوش به زنگ گذشتن دو سال دیگر نشسته است.

متن پیمان استراتژیک دو کشور به روشنی چهارچوبی را برای نقش آمریکا بعد از سال ۲۰۱۴ مشخص می کند. این پیمان از سویی به مردم آمریکا نشان می دهد که واشنگتن می خواهد طبق برنامه تا دوسال دیگر بخش عمده ای از نیروهایش را از افغانستان خارج کند و هیچ تعهدی برای حضور تعداد مشخصی از سربازانش در این کشور ندارد. در عین حال به آمریکایی هایی که با مشکلات اقتصادی دست به گریبانند نیز می گوید دیگر نباید هزینه های یک جنگ طولانی را از جیبشان بپردازند و واشنگتن هیچ تعهدی به کمک مالی به افغانستان ندارد.

این پیمان در عین حال با اعلام امکان ادامه حضور بخشی از نیروهای آمریکایی در افغانستان تا۱۲ سال دیگر به طالبان هشدار می دهد در انتظار برگشتن ورق در پایان سال ۲۰۱۴ نماند و به پای میز مذاکره بیاید چرا که آمریکا تعهد خود را برای حمایت امنیتی و اقتصادی افغانستان تا یک دهه دیگر تمدید کرده است. سربازان آمریکایی در این مدت از تسهیلات و امکاناتی بهره می برند که در کنترل و اختیار افغانستان است چرا که آمریکا متعهد شده پایگاه نظامی دائمی در این کشور نداشته باشد و از خاک افغانستان "برای حمله به کشورهای دیگر استفاده نکند". عبارتی که احتمالا برای کاهش نگرانی های پاکستان و ایران در متن قرار داد گنجانده شده است.

گفته ها و ناگفته ها

ابهام ها، ظرایف و نکات ناگفته این قرارداد اما کم اهمیت تر از گفته های آن نیست. ساده انگاری است اگر ایران یا پاکستان این تعهد را پایان نگرانی های خود از حضور آمریکا در همسایگی خود قلمداد کنند. یک توضیح کوتاه در این پیمان افغانستان را موظف می کند نه تنها تا دو سال دیگر که تا سال ۲۰۲۴ تسهیلات مورد نیاز سربازان آمریکایی را دراختیار آنها بگذارد. این قرارداد استفاده از خاک افغانستان برای حمله به "کشورهای دیگر" را ممنوع می کند اما این نیز لزوما به معنی پایان حملات هواپیماهای بدون سرنشین نخواهد بود. آمریکا بارها اعلام کرده که در این حملات "افراد" منتسب به القاعده را هدف قرار می دهد و نه "کشور پاکستان" را. اگر آمریکا بخواهد یک بار دیگر از خاک افغانستان برای حمله ای شبانه علیه "افرادی" در نقطه ای از پاکستان استفاده کند یا همانطور که اسامه بن لادن را هدف قرار داد به دنبال اعضای دیگر القاعده را برود، بعید است این قرارداد سد پیش رویش بشود.

همچنین آن دسته از سربازان آمریکایی که تا بیش از یک دهه دیگر در افغانستان باقی خواهند ماند به جز آموزش نیروهای افغان به "هدف قرار دادن القاعده" خواهند پرداخت. این پیمان در عین حال درباره سطح و حد این نوع درگیری ها و نقش نیروهای امنیتی افغانستان در این خصوص کاملا ساکت مانده است.

ابهام دیگر در سرنوشت حمایت های اقتصادی آمریکا از توسعه درافغانستان است. برای عملی شدن این تعهد واشنگتن نه تنها بودجه ای تعیین نمی کند که کل موضوع را به کنگره می سپرد. کاری که می تواند با دعواهای حزبی متداول در کنگره مدتها به تاخیر بیافتد و با مشکل روبرو شود.

آخربازی

جنگ افغانستان به طولانی ترین جنگ در تاریخ آمریکا تبدیل شده است. ده سال است که سربازان آمریکایی و مردم افغانستان در این جنگ کشته می شوند و هنوز وضعیت روشنی پیش رو نیست. افغانستان همچنان یکی از بالاترین رتبه ها را در فساد اداری در میان کشورهای جهان دارد. طالبان حاضر به مذاکره جدی نشده و روزی نیست که انفجاری در گوشه ای از افغانستان جان عده ای بیگناه را نگیرد. از نظر عده ای خروج آمریکا از افغانستان هر دستاورد اندکی را که به بهای خون بسیاری در سالهای گذشته به دست آمده به هدر خواهد داد.

با این همه یک فرصت تاریخی نیز پیش روی دو رهبر است که می تواند هر دوی آنها را به چهره های ماندگار قرن بیست و یکم تبدیل کند. عمر صمد، محقق موسسه صلح آمریکا و سفیر سابق افغانستان در فرانسه می گوید اگر در افغانستان با مسئولیت افغان ها به نوعی امنیتی نسبی برقرار شود که وضع داخلی این کشور را با ثبات نگه دارد و انتقال قدرت از دولت به دولت به شیوه ای دموکراتیک و با تکیه بر آراء مردم صورت بگیرد، دولت افغانستان آنقدر مشروعیت و قوت خواهد داشت تا بتواند از موضع بالا با طالبان مذاکره کند. به گفته او آمریکا و افغانستان باید پاکستان را متقاعد کنند تا از دخالت در امور کابل دست بردارد و با جدیت با شبه نظامیان در این کشور مقابله کند. "این اتفاقی است که باید در دو سال آینده رخ دهد تا با خروج آمریکا افغانستان به روزهای تاریک خود بازنگردد."

ده سال است که نا امنی و جنگ در افغانستان ادامه دارد و با وجود حمایت و حضور نیروهای نظامی ائتلاف هیچ کدام این هدف ها عملی نشده است. از کجا معلوم است که در دوسال آینده وضع بهتر از این خواهد بود.

"به آخر بازی رسیده ایم" . این گفته عمر صمد است. " سئوال تاریخی این است که آیا این همه پول و حیات انسان هایی که قربانی شدند نتیجه دلخواهی داشت و آیا این ماموریت موفق بود؟ ناکامی این ماموریت هم برای افغانستان و هم برای آمریکا و ناتو عواقبی ناگوار خواهد داشت. امیدوارم که سیاستمدارهای آمریکا و افغانستان مقطعی فکر نکنند و این عواقب را درنظر داشته باشند."

کمتر رهبری می توان یافت که نخواهد نامش به عنوان پیروز میدان های دشوار در تاریخ ثبت شود. دو سال آینده سال هایی سخت پیش روی رهبران آمریکا و افغانستان است. آیا نزدیک شدن به آخر بازی باعث خواهد شد که سیاستمداران در افغانستان و آمریکا مسئولیت تاریخی خود را با جدیت به پیش ببرند و نام خود را درمیان کسانی ثبت کنند که از سد غیرممکن ها گذشته اند؟

کمتر از یک ماه دیگر آمریکا میزبان کشورهای عضو ناتو، سازمان پیمان آتلانتیک شمالی خواهد بود تا جزییات بیشتری درباره آینده افغانستان بعد از خروج نیروهای آمریکا به بحث گذاشته شود.

باید دید در شیکاگو کدام کشورها و تا چه حد به یاری امنیتی و اقتصادی افغانستان بعد از خروج نیروهای آمریکایی متعهد خواهند شد.